HOLA, DISFRUTA DE DIFERENTES MANERAS TU PÁGINA DE "LA UNIDAD MORELOS":

miércoles, 24 de febrero de 2010

POESÍA INDÍGENA QUECHUA

fhfhfh


copiado de http://www.aulaintercultural.org

Poemas en Quechua y Castellano

Por Carlos Mávila

Poemario Quechua
Carlos Mávila
Behring-chaka
(Puente de Behring)
Kay achikiaq allpakunam katatachkanku,
(Estas tierras amanecientes están temblando,)
supay puni rupaq qallunkuna qispinankupaq
(para que emerjan sus lenguas de ardor infernal)
chay kanchariq uku pachanmanta.
(desde ese su coruscante mundo interior.)
Tumpallatam muyukuchkanku:
(Apenas se están moviendo:)
huk watapi huk qimillata,
(una sola cuarta en un año,)
chayna kaptinmi imatapas uyarikunichu,
(por eso no oímos nada,)
chayna kaptinmi imatapas hawanikuchu;
(por eso no vemos nada;)
Chaymantaqa,
(Después de eso,)
kay wira qucham usiayta qallarinqa,
(este océano va a empezar a disminuir,)
ukupi kaq nina qallukunam
(las lenguas de fuego que hay dentro)
tuqiarispa lluksimunqaku,
(van a salir, reventando,)
lliw pachata kuyuchispa,
(haciendo remecer toda la tierra,)
kirispa, tanispa, imatapas mikuspa,
(hiriendo, curando, devorándolo todo,)
kancharispa, imatapas kañaspa.
(resplandeciendo, quemándolo todo.)
Chaymantaqa,
(Después de eso,)
kay yakupa ukunpi kaq chakam
(el puente que está dentro de esta agua)
sayarispam lluksimunqa,
(levantándose va a salir,)
wayrakunawan chakirikuspa,
(secándose con los vientos,)
ritikunawan chiriyarispa.
(enfriándose con los hielos.)
Chaykunata qawaspanmi, ñuqaykuna,
(Al ver esas cosas, nosotros,)
kay hatu-hatun quchata saruspa,
(pisando este océano inmenso)
ripukusaqku, manaña kutinaykupaq,
(nos vamos a ir, para ya no volver,)
huknin patapi kaq pachakunaman.
(a las tierras de la otra orilla.)
Piraq suyawachkanku
(¿Quiénes nos estarán esperando)
chay musuq markakunapi.
(en esas comarcas nuevas?)
Ima simitaraq paykuna rimanku,
(¿Qué idioma hablarán ellos?,)
hayka wataraq chaypi yachachkanku.
(¿cuántos años estarán viviendo allí ya?)
Ichapas mana pipas kanman,
(Pero quizá no haya nadie,)
ichapas ñuqallanchis purikusaqku
(talvez caminaremos solos)
mana sarusqa ñankunata.
(por caminos nunca recorridos.)
Chayna kaptinqa,
(Si ello es así,)
ima hatun kaq urqupa umankamam
(a la cumbre de algún cerro que sea grande)
sapallay lluqarusaq;
(me subiré sin nadie;)
wak hananpi kachkaptiyñataq
(y cuando ya esté allá en lo alto)
chaypi kaq Aputam maskamusaq,
(buscaré al Apu que ahí se halla,)
tariruspaymi, aqaywan kukayta
(encontrándolo, mi chicha y mi coca)
sunqunninpa ukumpi winasaq,
(dentro de su corazón las pondré,)
anchata mañakuspa,
(implorando mucho,)
aswanta waqakuspa,
(llorando aún más,)
mana pipas sarukuwankupaq,
(para que nadie nos avasalle,)
mana waynaraq kaspa wañunaykupaq.
(para que no muramos siendo aún jóvenes.)
Takikuspa, kay araskaskata tusukuspa:
(Cantando, bailando este pasacalle:)
"Qakullana ripukusun,
(Vayamos ya, marchémonos)
waitallay, rusallay..."
(mi flor, mi rosa...")
Amayá sapallayta saqiruwaychu (Te ruego no me dejes solo)
Manam pipas imatapas ninchu;
(Nadie ha dicho cosa alguna;)
lliw wayqukunamantam lluqsichkanku,
(de todas las quebradas están saliendo,)
mana aychayuq tulluntin,
(con sus huesos sin carne,)
chay llapa puriq ayakuna:
(todos esos muertos que caminan:)
mana wañuyninta tukuspa,
(sin culminar su morir,)
qaparispa, waqaspa,
(voceando, sollozando)
tayta mamankunata qayaspa.
(llamando a sus ancestros.)
Manachá riqsimuwankuchu. Manachá.
(Puede que no me reconozcan. Puede que no.)
Yuraqtachá uyayta qawachkanku.
(Blanca estarán viendo mi cara.)
Utaq chay ñawin rurunkunapas,
(O talvez los globos de sus ojos,)
kay mana tukuq yana tutamanta, wañurunku.
(en esta negra noche sin fin, han muerto)
Chayna kaptinqa, sapallam purikusaq
(En ese caso, caminaré solo)
kay sasa sasa purina ñanpi.
(en esta senda tan ardua de andar.)
Haykaraq qatarinkichik, yawkuna;
(Cuándo será que se levantarán, ustedes;)
imataraq suyarichkankichik.
(qué será lo que están esperando.)
Allintam rimakuwankichik:
(Tendrán que hablarme con precisión:)
mana imamantapas llakinaypaq,
(para que no tenga pena de ninguna cosa,)
mana pitapas tapunaypaq,
(para que no tenga que preguntarle a nadie,)
mana ñuqapas wañunaypaq.
(para que yo no muera también.)
Kayman, riki, qamuchkani.
(Aquí, pues, estoy viniendo.)
Uyaykitam hawaita munani,
(Es tu rostro lo que quiero ver,)
sunquykipa takiynintam
(es el canto de tu corazón)
uyariyta munachkani.
(lo que estoy queriendo escuchar.)
Kunan tutam qayamusayki.
(Esta noche voy a llamarte.)
Amayá llanqata suyachiwaichu.
(Te pido no me hagas esperarte en vano.)
Amayá sapallayta saqiruwaychu.
(Te ruego no me dejes solo.)
Allqukunas qaparichkanku,
(Dicen que los perros están ladrando,)
chay almakunata qawaspa.
(mirando a esas almas.)
Mayqinraq rimariykuwanqa
(Cuál será la que me saludará,)
mayqinraq makinta huykuwanqa.
(cuál será la que me dará su mano.)
Icha awiluykunapas kanman,
(Talvez hasta sean mis abuelos,)
icha mana yachaq panichaykunapas kakunman.
(o mis hermanitas que ya no viven.)
Piraq hamuchkan,
(Quién será quien viene,)
piraq allqukunata mancharichichkan.
(quien estará asustando a los perros.)
Kayllapim suyasaq, mana kuyuspay,
(Aquí mismo esperaré, sin moverme,)
kayllapim wañuyniyta sayarichisaq.
(aquí mismo detendré a mi muerte.)
Sumaq uyaykitam umaypi qawachkani,
(Estoy viendo tu bello rostro en mi mente,)
miski simiykitam sunquypi uyarichkani.
(es tu dulce hablar lo que oigo en mi corazón.)
Kay tutam qayamusayki.
(Esta noche te voy a llamar.)
Amayá llanqata suyachiwaichu.
(Te pido no me hagas esperarte en vano.)
Amayá sapallayta saqiruwaychu.
(Te ruego no me dejes solo.)

No hay comentarios.: